Μύκητες
ΓΕΝΙΚΑ ΠΕΡΙ ΜΥΚΗΤΩΝ - ΕΙΣΑΓΩΓΗ
•Τα μανιτάρια θεωρείται πως ανήκουν σε ξεχωριστό Βασίλειο αυτό των μυκήτων.
•Αλλά τι είναι μύκητες;
•Μύκητες είναι: ζωντανοί οργανισμοί οι οποίοι δεν είναι ούτε ΖΩΑ ούτε ΦΥΤΑ.
•Δεν έχουν ρίζες, βλαστούς και φύλλα.
•Δεν έχουν χλωροφύλλη όπως τα φυτά
και γι΄αυτό δεν μπορούν να φωτοσυνθέτουν.
•Τρέφονται κυρίως από τα νεκρά φύλλα,
ξύλα και άλλα υπολείμματα φυτών και δένδρων.
•Εκτός από τα μανιτάρια και οι
μούχλες, οι ζύμες του ψωμιού ή της μπύρας, πολλές ασθένειες φυτών αλλά και του
ανθρώπου είναι Μύκητες.
•Οι μύκητες είναι ευκαρυωτικοί, μη φωτοσυνθετικοί οργανισμοί και ανήκουν στο Βασίλειο των μυκήτων.
• Βρίσκονται: Παντού στη φύση. Υπάρχουν πολλές χιλιάδες είδη, ενώ πάνω από 500 έχουν ενοχοποιηθεί για λοιμώξεις.
•Χωρίζονται σε:
• παρασιτικούς (λοιμογόνους) και σαπροφυτικούς (μη παθογόνους), (εφαρμογές σε παρασκευή κρασιού, ψωμιού κ.α.)
•Οι μύκητες μπορεί να παράγουν αντιβιοτικά. Το πρώτο αντιβιοτικό που ανακάλυψε ο Fleming, η πενικιλλίνη προέρχεται από ένα είδος Penicillium (υφομύκητα).
•Yπάρχουν
τέλος μύκητες
τοξινογόνοι των οποίων οι τοξίνες προκαλούν
μεγάλες ζημιές στα ζώα αλλά ίσως και στον άνθρωπο.
Μορφή
•Οι μακρομύκητες είναι τα μανιτάρια (βασιδιομύκητες) που πολλοί είναι εδώδιμοι αλλά και πολλοί είναι δηλητηριώδεις για τον άνθρωπο (π.χ του γένους Amanita).
•Οι μικρομύκητες είναι οι μυκηλιακοί
μύκητες που παράγουν υφές και οι βλαστομύκητες
ή ζύμες. Eπίσης
οι δίμορφοι
μύκητες που έχουν τα χαρακτηριστικά και
των μυκηλιακών και των βλαστομυκήτων.
Πολλαπλασιασμός
•Ασεξουαλικός: μίτωση, μονογονικός (εκβλάστηση ή διαίρεση κυτάρων) και λέγονται ατελείς ή ανάμορφοι μύκητες.
•Σεξουαλικός: μείωση ή αμφιγονικός (σύζευξη δύο στελεχών διαφορετικών ή του ίδιου μύκητα, ένωση κυττάρων, συνένωση πυρήνων, μειωτική διαίρεση), και λέγονται τελειόμορφοι μύκητες
•Συχνά υπάρχουν στον ίδιο μύκητα και οι δύο τρόποι πολλαπλασιασμού.
ΔΟΜΗ - ΣΥΣΤΑΣΗ
ΣΧΗΜΑ,
ΜΟΡΦΗ, ΜΕΓΕθΟΣ
1) Βλαστομύκητες (Ζύμες) (π.χ. Candίda albicans)
Έχει πολυμορφισμό, πολλαπλασιάζεται με εκβλάστηση του θυγατρικού κυττάρου από το μητρικό, παράγει υφές (ψευδοϋφές) και σπάνια αληθείς υφές σε κατάλληλα υποστρώματα και βλαστοκονίδια.
Τα βλαστοκύτταρα είναι μονοκυττάρια σχήματος σφαιρικού ή ωοειδούς και διαμέτρου 2-60 μm και διαθέτουν κυτταρική μεμβράνη, ωοειδή πυρήνα, μιτοχόνδρια, ριβοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο συχνά ουνδεδεμένο με την πυρηνική μεμβράνn και κενοτόπια.
Οι ψευδοϋφές της C. abΙίcans αποτελούνται από επιμήκη κύτταρα. Tα εκβλαστώματα και τα μητρικά κύτταρα επιμηκύνονται, παραμένουν ενωμένα, δίνουν συνεχώς ένα με δύο νέα εκβλαστώματα, τα οποία παραμένουν επίσης ενωμένα και μ' αυτό τον τρόπο σχηματίζεται μόρφωμα παρόμοιο με μυκητύλλιο, με διακλαδώσεις, «το ψευδομυκητύλλιο».
Κατά το σχηματισμό αληθών υφών παρατηρείται επιμήκυνση της εκβλάστησης, η οποία ονομάζεται βλαστικός σωλήνας, και διαθέτει λεπτότερο κυτταρικό τοίχωμα.
Σε κατάλληλα υποστρώματα οι υφές της C. aΙbίcans παράγουν σπόρια με διπλό ή τριπλό κυτταρικό τοίχωμα, τα χλαμυδοσπόρια ή χλαμυδοκονίδια.
Φέρουν αληθινές υφές, που το σύνολο τους αποτελεί το μυκητύλλιο.
Το μυκητύλλιο εξελισσόμενο παράγει τα αναπαραγωγικά του όργανα, τα σπόρια.
Τα σπόρια όταν βρεθούν σε κατάλληλο περιβάλλον προσροφούν νερό, διογκώνονται και βλαστάνουν, προβάλλοντας ένα μικρό βλαστικό σωλήνα, ο οποίος εξελίσσεται στην επιμήκη, νηματοειδή υφή.
Οι μυκηλιακοί μύκητες που ανήκουν στους ζυγομύκητες διαθέτουν υαλοειδές κοινοκυττάριο μυκήλιο χωρίς εγκάρσια διαφράγματα (π.χ. Mucor).
Οι ασκομύκητες αν και διαθέτουν παρόμοιας διαμέτρου υφές αυτές χωρίζονται σε τμήματα με εγκάρσια διαφράγματα. Aυτά οριοθετούν διαφορετικά κύτταρα, αλλά φέρουν και οπή επικοινωνίας στο κέντρο.
Παράδειγμα: AsρergίΙΙus fumίgatus. Οι υφές σε καλλιέργεια 1-2 ημερών σε άγαρ Sabουraud στους 25 - 28οC φέρουν λεπτά εγκάρσια διαφράγματα. Μετά 3-4 ημέρες διακρίνονται σχηματισμένες κεφαλές από όπου εκφύονται σπόρια (που καλούνται και κονίδια ή κονιδοσπόρια).
3) Δερματόφυτα.
Τα δερματόφυτα μελετήθηκαν επειδή ως κερατινόφιλοι μύκητες έχουν την ικανότητα να αποδομούν την κερατίνn και συνεπώς να προκαλούν λοιμώξεις του δέρματος, των ονύχων και του τριχωτού της κεφαλής.
Ορολογία εξαρτημάτων μυκητων
- Υφή είναι η σωληνοειδής προσεκβολή που σχηματίζεται από την βλάστηση ενός σπορίου μυκητα.
- Μυκητύλλιο. Η υφή αναπτύσσεται. Οταν αυτή αναπτυχθεί δώσει πολλαπλές διακλαδώσεις σχηματίζεται το αληθινό μυκητύλλιο.
- Θαλλόν είναι το μόρφωμα που σχηματίζεται από το σύνολο μυκητυλλίων με
- Ψευδομυκητύλλιο χαpακτηριστικός τρόπος ανάπτυξης πολλών βλαστομυκήτων και κυpίως των Candida.
- Σποροφόρα όργανα είναι τα μορφώματα από τα οποία παράγονται τα σπόρια του μύκητα. Η μορφολογία τους είναι χαpακτηριστική του γένους ή είδους του μύκητα.
- Απρεσσόρια (Appressoria). Είναι όργανα προσκόλλησης στο δέρμα ή σε άλλα κύτταρα.
- Διατιτραίνοντα όργανα. Χρησιμεύουν στην προσήλωση, εισβολή στις τρίχες, στο δέρμα, στα νύχια κλπ. του ξενιστή. Τέτοια όργανα έχουν τα δερματόφυτα.
- Σκληρώτια. Είναι στερεά σωμάτια, πολύ ογκωδέστερα των κοκκίων, τα οποία περιβάλλονται από κέλυφος σκούρου χρώματος. Σχηματίζονται από πυκνό δίκτυο μυκητυλλίων γεμάτων από εφεδρικές ουσίες. Μετά από περίοδο αδράνειας τα σκληρώτια βλασταίνουν και παράγουν σποροφόρα όργανα.
Σύσταση του κυττάρου του μύκητα
Η χημική σύσταση του κυττάρου ποικίλει ανάλογα με την σύσταση του περιβάλλοντος.
Η παρουσία λιπών, υδατανθράκων, αζωτούχων ουσιών στο κυτταρόπλασμα του μύκητα, τα συστατικά του κυτταρικού του τοιχώματος, εξαρτώνται σε μεγάλο ποσοστό από την σύνθεση του υποστρώματος στο οποίο βρίσκονται και αναπτύσσονται οι μύκητες.
Ως προς την χημική σύνθεση μια μεγάλη διαφορά μυκήτων και βακτηρίων είναι η παρουσία μεγάλης ποσότητας χιτίνης στο κυτταρικό τοίχωμα των μυκήτων. Μια άλλη διαφορά είναι η μεγαλύτερη ποσότητα λιποειδών στους μύκητες με μόνη εξαίρεση τα μυκοβακτηρίδια,τα οποία σαν τους μύκητες περιέχουν άφθονα λιποειδή.
Ειδικότερα
Κυτταρικό τοίχωμα υφών
Οι υφές των μυκήτων εκ πρώτης όψεος εμφανίζονται ίδιες. Παρόλα αυτά διαφέρουν ως προς τη σύσταση του κυτταρικού τοιχώματος. Το κυτταρικό τοίχωμα των υφών αποτελείται από 80-90% πολυσακχαρίτες, 1 - 15% πρωτεϊνες και 2 - 10% λιπίδια. Περιέχει επίσης χιτίνη και γλυκάνη (ασκομύκητες), μανάννη-γλυκάνη-χιτίνη (ανάμορφοι, σακχαρομύκητες) ή χιτίνn-χιτοσίνη (ζυγομύκητες).
Κυτταρικό τοίχωμα βλαστομυκήτων
Περιέχουν γλυκάνη (πολυσακχαρίτες) που σχηματίζει σύμπλοκη ένωση με τη χιτίνη, μαννοπρωτεϊνες και ποικίλες πρωτεϊνες και αμινοσάκχαρα.
Τα 85-90% του κυτταροπλάσματος των μυκήτων αποτελεί το νερό. Μόνο τα σπόρια και τα σκληρώτια έχουν λιγότερο νερό (l7-25%).
Ο άνθρακας αποτελεί το 40-44% του ξηρού βάρους του κυττάρου.
Η περιεκτικότητα σε άζωτο ποικίλλει όχι μόνο σε ποσότητα αλλά και στη χημική σύνθεση.
Στο μυκητιακό κύτταρο βρίσκονται εκτός απο τις οργανικές ουσίες και διάφορες ανόργανες. Απ' αυτές σε μεγαλύτερη αφθονία υπάρχει ο φωσφόρος, το κάλιο, το μαγνήσιο.
Μεταβολισμός των Μυκήτων
Ολοι οι ζώντες οργανισμοί για την αντιμετώπιση των ζωικών αναγκών τους διαθέτουν τα ίδια μέσα δηλ. νουκλεϊνικά οξέα, ένζυμα, υδατάνθρακες, τριφωσφορική αδενοσίνη (ΑΤΡ). Οι μύκητες διαφέρουν από φυτά στο ότι δεν έχουν φωτοσυνθετικές ικανότητες. Γι' αυτό οι μύκητες αντλούν την ενέργεια που χρειάζονται για το μεταβολισμό τους από τη διάσπαση των οργανικών ενώσεων του υποστρώματος. Αυτή η ιδιότητα των μυκήτων τους κάνει να μοιάζουν με τελείως διαφορετικές ομάδες ζώντων οργανισμών, όπως τα βακτήρια και τα ανώτερα ζώα.
Χρησιμοποίηση των θρεπτικών ουσιών
Οι ζώντες οργανισμοί διασπούν με ένζυμα τις δικές τους ή ξένες μεγαλομοριακές ενώσεις. Τα προϊόντα της διάσπασης των μεγαλομοριακών ενώσεων από τα ένζυμα προσροφώνται στο πρωτόπλασμα όπου και μεταμορφώνονται σε πρωτεινες. Οι μύκητες όπως οι περισσότεροι οργανισμοί διασπούν τις πρωτείνες με ένζυμα ή πρωτεάσες.
Τα δερματόφυτα διασπούν ανθεκτικές πρωτεϊνες όπως την κυτταρίνη.
Η διάσπαση των πολυσακχαριτών επιτυγχάνεται με την αλληλοδιάδοχη δράση ενζύμων. Οι λιπάσες διασπούν τα λιπίδια σε γλυκερόλη και λιπαρά οξέα.
ΔΟΜΗ - ΣΥΣΤΑΣΗ
ΣΧΗΜΑ,
ΜΟΡΦΗ, ΜΕΓΕθΟΣ
•1) Βλαστομύκητες (Ζύμες) (π.χ. Candίda albicans)
Έχει πολυμορφισμό, πολλαπλασιάζεται με εκβλάστηση του θυγατρικού κυττάρου από το μητρικό, παράγει υφές (ψευδοϋφές) και σπάνια αληθείς υφές σε κατάλληλα υποστρώματα) και βλαστοκονίδια.
Τα βλαστοκύτταρα είναι μονοκυττάρια σχήματος σφαιρικού ή ωοειδούς και διαμέτρου 2-60 μm και διαθέτουν κυτταρική μεμβράνη, ωοειδή πυρήνα, μιτοχόνδρια, ριβοσώματα, ενδοπλασματικό δίκτυο συχνά ουνδεδεμένο με την πυρηνική μεμβράνn και κενοτόπια.
Οι ψευδοϋφές της C. abΙίcans αποτελούνται από επιμήκη κύτταρα. Tα εκβλαστώματα και τα μητρικά κύτταρα επιμηκύνονται, παραμένουν ενωμένα, δίνουν συνεχώς ένα με δύο νέα εκβλαστώματα, τα οποία παραμένουν επίσης ενωμένα και μ' αυτό τον τρόπο σχηματίζεται μόρφωμα παρόμοιο με μυκητύλλιο, με διακλαδώσεις, «το ψευδομυκητύλλιο».
Κατά το σχηματισμό αληθών υφών παρατηρείται επιμήκυνση της εκβλάστησης, η οποία ονομάζεται βλαστικός σωλήνας, και διαθέτει λεπτότερο κυτταρικό τοίχωμα.
Σε κατάλληλα υποστρώματα οι υφές της C. aΙbίcans παράγουν σπόρια με διπλό ή τριπλό κυτταρικό τοίχωμα, τα χλαμυδοσπόρια ή χλαμυδοκονίδια.
Φυσιολογία των μυκήτων
Χρόνος ανάπτυξης
Οι βλαστομύκητες αναπτύσσονται εύκολα σε 24-48 ώρες.
Οι υφομύκητες αναπτύσσονται συνήθως αργότερα, 3-7 ημέρες για ορισμένα είδη όπως οι ασπέργιλλοι και τα πενικίλλια, περισσότερο από μία ως και 3 εβδομάδες για τα δερματόφυτα, αλλά υπάρχουν και υφομύκητες ταχείας ανάπτυξης, 1-2 ημέρες (ζυγομύκητες κ.α.).
Θερμοκρασία
Άριστη θερμοκρασία ανάπτυξης είναι: 30-37 oC οι βλαστομύκητες και 20 -25 οC τα δερματόφυτα. Οι περισσότεροι μύκητες αναπτύσσονται καλά σε θερμοκρασία 25-30 οC. Οι δίμορφοι μύκητες εμφανίζουν τη βλαστική μορφή σε 37οC (και στους ιστούς του σώματος) και τη μυκηλιακή σε 20-25οC.
ΡΗ
Οι μύκητες, αντίθετα από τα βακτήρια και ακτινομύκητες χρειάζονται όξινο περιβάλλον κυμαινόμενο από 5 -6,5.
Σχέση οξυγόνου και ανάπτυξης
Οι μύκητες είναι αποκλειστικά αερόβιοι ζώντες οργανισμοί με διαφορές μόνο ποσοτικές. Η ανάπτυξη είναι άφθονη σε στερεό υπόστρωμα στη συνηθισμένη ατμόσφαιρα του περιβάλλοντος. Παρ. όλα αυτά αναπτύσσονται και σε περιβάλλον με χαμηλή περιεκτικότητα οξυγόνου.
Σχέση CO2 και ανάπτυξης
Μεγάλη περιεκτικότητα σε CO2 δρα ανασταλτικά στην ανάπτυξη των μυκήτων.
Σχέση ύδατος και ανάπτυξης
Για την ανάπτυξη των μυκήτων απαραίτητη είναι η παρουσία σχετικής υγρασίας, της οποίας το όριο δεν είναι απόλυτα καθορισμένο.
Οικολογία -Επιδημιολογία
Ενδογενής προέλευση
Γαστρεντερικός σωλήνας: C. albicans
Δέρμα: άλλα είδη Candida, Geotrichum
Εξωγενής προέλευση
Έδαφος: H. capsulatum,C. neoformans, A. fumigatus, ζυγομύκητες (Mucor,...)
Οικολογικές φωλιές με οργανικά υπολείμματα
Κοσμολίτικη κατανομή
Candida, Cryptococcus, Aspergillus, δερματόφυτα,...
Περιορισμένη γεωγραφική κατανομή
χρωμοβλαστομυκητίαση, μυκητώματα σε τροπικά/υποτροπικά κλίματα
Ενδημική κατανομή
Histoplasma duboisii στην Κ. Αφρική, P. marneffei ΝΑ Ασία
Τι είναι η μυκητίαση
Τι είναι η μυκητίαση
Η μυκητίαση είναι μια συνηθισμένη δερματική λοίμωξη η οποία προκαλείται από διάφορα είδη μυκήτων και εμφανίζεται αρχικά στο σώμα με τη δημιουργία κηλίδων σε διάφορα σημεία, όπως στα νύχια, στα πόδια, στους μηρούς, στο τριχωτό της κεφαλής και στα γεννητικά όργανα.
Διάγνωση για τη μυκητίαση
Η διάγνωση της μυκητίασης γίνεται μέσω της κλινικής εικόνας του ασθενούς, εκτός από τη μυκητίαση των γυναικείων γεννητικών οργάνων που απαιτεί καλλιέργεια κολπικού υγρού για τη διάγνωση της.
Μετάδοση της μυκητίασης
Η μυκητίαση μεταδίδεται από:
- Χρήση μολυσμένων αντικειμένων- πετσέτες, καθίσματα αυτοκινήτου, χτένες κ.ά.
- Επαφή με μολυσμένα ζώα - γάτες, σκύλους κλπ.
- Δερματική επαφή
- Από τη θάλασσα και την πισίνα, λόγω της υγρασίας που ευνοεί την ανάπτυξη μυκήτων
Που οφείλεται η μυκητίαση
Η μυκητίαση οφείλεται στην ανάπτυξη κάποιων μυκήτων Candida albicans. Παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την ανάπτυξη των μυκήτων είναι ο διαβήτης, διάφορα αντιβιοτικά, η λήψη κορτιζόνης, οι συχνές ενδοκολπικές πλύσεις και η φτωχή υγιεινή γενικότερα.
Συμπτώματα της μυκητίασης
Τα συμπτώματα της μυκητίασης εξαρτώνται από το σημείο που έχει μολυνθεί και μπορούν να εμφανιστούν από 2 έως και 38 εβδομάδες αργότερα από τη στιγμή που το άτομο θα μολυνθεί. Συγκεκριμένα:
- στα νύχια - παραμόρφωση στο σχήμα και το χρώμα και δυσοσμία
- στο δέρμα -αποχρωματισμένες κηλίδες
- στο πόδια - εξανθήματα, φαγούρα, δυσοσμία, ερυθρότητα
- στα ανδρικά γεννητικά όργανα - φαγούρα, αίσθηση καψίματος, ερυθρές κηλίδες, ερεθισμό και έκκριση υγρού από το πέος
- στα γυναικεία γεννητικά όργανα - φαγούρα, ερεθισμό, ξηρότητα, διατάραξη της φυσιολογικής κολπικής έκκρισης
- σπίλος με διάμετρο πάνω από 6 χιλιοστά
- εμφάνιση νέου σπίλου με περίεργο σχήμα , μέγεθος, χρώμα και εμφάνιση
- αιμορραγία σπίλου ή δημιουργία κρούστας πάνω σε αυτόν
- οικογενειακό ιστορικόΠώς αντιμετωπίζεται η μυκητίαση
Η μυκητίαση αντιμετωπίζεται με διάφορα δισκία από το στόμα. Στις περιπτώσεις μυκητιάσεων των γεννητικών οργάνων χρησιμοποιούνται και κρέμες για τους άνδρες και κολπικά υπόθετα ή κολπικές κρέμες για τις γυναίκες.
Σε κάποιες περιπτώσεις επίσης όπως στις μυκητιάσεις νυχιών χρησιμοποιείται και κάποια τοπική θεραπεία.
Πρόληψη κατά της μυκητίασης
Για την πρόληψη της μυκητίασης είναι σημαντικό να διατηρείται μια καλή σωματική υγιεινή και να αποφεύγονται:
- Το περπάτημα με γυμνά πόδια σε διάφορους χώρους που μπορεί να έχουν μολυνθεί, όπως αποδυτήρια
- Η παραμονή με βρεγμένα μαγιό για πολύ ώρα
- Η χρήση αντικειμένων προσωπικής υγιεινής άλλων ατόμων, πχ. πετσέτες, χτένες
- Η μη αποκλειστική χρήση των παραπάνω αντικειμένων, ειδικά όταν το άτομο έχει μολυνθεί στο παρελθόν από μύκητες
- Η χρήση πολύ στενών εσωρούχων και ρούχων από τις γυναίκες, καθώς και τα μη βαμβακερά εσώρουχα
Η κατάλληλη ειδικότητα
Ο κατάλληλος γιατρός για τη μυκητίαση είναι ο Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος
ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΑ
Γενικά
Μυκητιάσεις Δέρματος και Βλεννογόνων
Οι δερματοφυτίες είναι μυκητιασικές λοιμώξεις του δέρματος και των εξαρτημάτων του, οι οποίες οφείλονται στα δερματόφυτα.
Τα δερματόφυτα είναι μία ομάδα μυκηλιακών μυκήτων που προσβάλλουν τους κερατινοποιημένους ιστούς ανθρώπων και ζώων και προκαλούν λοιμώξεις δέρματος, τριχών και ονύχων.
Οι μυκητιάσεις του δέρματος θεωρούντο σχετικώς καλοήθεις λοιμώξεις, έως ότου η αύξηση του πληθυσμού των ασθενών με ανοσοκαταστολή δημιούργησε νέες κλινικές εικόνες, όπου ενέχονται δευτεροπαθώς και οι μύκητες του δέρματος. Οι υποκείμενες νόσοι που επιπλέκονται από μύκπτες είναι τα κακοήθη δερματικά νεοπλάσματα και το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας.
Χαρακτηριστικό πολλών μυκητιάσεων του δέρματος ή των μυκητιάσεων των βλεννογόνων, είναι ότι αποτελούν την πρώτη εκδήλωση συστηματικής νόσου.
Συνεπώς, οι δερματολογικές εκδηλώσεις μιας μυκητίασης πρέπει να αξιολογούνται ως ολοκληρωμένες κλινικές οντότητες λαμβάνοντας υπόψη τόσο την κλινική εικόνα, όσο και τα εργαστηριακά ευρήματα.
Οι δερματικές μυκητιάσεις ταξινομούνται, σύμφωνα με το ανατομικό σημείο στο οποίο εντοπιζονται, στις ακόλουθες ομάδες:
- Επιπολής μυκητιάσεις δέρματος κατά τις οποίες οι ενεχόμενοι μύκητες προσβάλλουν την κερατίνη στιβάδα του δέρματος, των ονύχων και των τριχών.
- Δερματικές μυκητιάσεις κατά τις οποίες ο ενεχόμενος μύκητας προσβάλλει το δέρμα μετά από τη λύση της συνεχείας του, όπως μετά από τραυματισμό.
- Δερματικές μυκητιάσεις, ως εκδήλωση συστηματικής νόσου των ανοσοανεπαρκών ή των ανοσοκατεσταλμένων ασθενών , όπως είναι η δερματική εκδήλωση της κρυπτοκόκκωσης.
Ταξινόμηση δερματοφύτων βάσει της προέλευσης τους, ανάλογα με το φυσικό τους περιβάλλον και τον ξενιστή διακρίνονται σε:
• Ανθρωπόφιλα
Παρασιτούν στον άνθρωπο. Η μετάδοση γίνεται με άμεση επαφή με μολυσμένες επιφάνειες ή έμμεσα. Η κλινική εικόνα είναι ήπια (σπάνια φλεγμονώδης. Οι βλάβες εντοπίζονται στα μη εκτεθειμένα μέρη του σώματος.
• Ζωόφιλα
Παρασιτούν στα ζώα με εκλεκτικότητα ως προς τον ξενιστή. Ο άνθρωπος μολύνεται με άμεση επαφή με τα ζώα ή έμμεσα με τα σπόρια του μύκητα. Η κλινική εικόνα είναι τυπική, ενίοτε και φλεγμονώδης. Οι βλάβες εντοπίζονται στα ακάλυπτα μέρη του σώματος.
• Γεώφιλα
Σαπροφυτούν στο έδαφος. Σποραδικά μολύνουν άνθρωπο και ζώα. Η κλινική εικόνα είναι έντονα φλεγμονώδης. Ταξινόμηση δερματοφύτων βάσει της παραγωγής κονιδίων στην καλλιέργεια Στην καλλιέργεια παράγονται δύο είδη κονιδίων: μακροκονίδια και μικροκονίδια. Βάσει των μορφολογικών χαρακτηριστικών των μακροκονιδίων διακρίνονται σε:
• Τριχόφυτα :Περιλαμβάνουν 22 ανθρωπόφιλα, ζωόφιλα και γεώφιλα είδη. Προσβάλλουν το τριχωτό της κεφαλής, το δέρμα και τα νύχια. Τα μακροκονίδιά τους έχουν κυλινδρικό σχήμα, ομαλό τοίχωμα και φέρουν εγκάρσια διαφραγμάτια.
• Μικρόσπορα:Περιλαμβάνουν 17 ανθρωπόφιλα, ζωόφιλα και γεώφιλα είδη. Προσβάλλουν τριχωτό κεφαλής, δέρμα και σπάνια νύχια. Τα μακροκονίδιά τους έχουν ατρακτοειδές σχήμα, ανώμαλο τοίχωμα και φέρουν πολλά εγκάρσια διαφραγμάτια.
• Επιδερμόφυτα: Περιλαμβάνουν τον ευρέως διαδεδομένο ανθρωπόφιλο μύκητα E. floccosum. Προσβάλλουν το δέρμα, σπανίως τα νύχια και το τριχωτό της κεφαλής. Τα μακροκονίδιά τους είναι ροπαλοειδή με 3-4 διαφραγμάτια. Ταξινόμηση δερματοφύτων βάσει παρασιτισμού των τριχών.Τα δερματόφυτα ταξινομούνται ανάλογα με τη διάταξη και το μέγεθος των σπορίων στην τρίχα σε:
• Εξώτριχα: Φέρουν σπόρια μικρού μεγέθους 2-3μm που ευρίσκονται μέσα και περιβάλλουν το στέλεχος της τρίχας.
• Ενδότριχα: Φέρουν σπόρια μεγάλου μεγέθους 5-10μm που ευρίσκονται μέσα στο θύλακο και το στέλεχος της τρίχας.
• Άχορας: Δεν υπάρχουν σπόρια. Υπάρχει μικρός αριθμός υφών και κενά αέρος μέσα στο στέλεχος της τρίχας. Κλινική εικόνα Τα δερματόφυτα που προσβάλλουν τον άνθρωπο προκαλούν διάφορες κλινικές μορφές που, ανάλογα με την εντόπιση, διακρίνονται σε:
• Δερματοφυτία τριχωτού κεφαλής
• Δερματοφυτία γενείου
• Δερματοφυτία κορμού
• Δερματοφυτία πτυχών (μεγάλων - μικρών)
• Δερματοφυτία άκρων (χεριών - ποδών)
• Δερματοφυτία ονύχων.
Δερματοφυτία τριχωτού κεφαλής Ανάλογα με τον υπεύθυνο μύκητα διακρίνονται σε:
• Μικροσπορίες Οφείλονται σε ζωόφιλα και ανθρωπόφιλα δερματόφυτα. Προσβάλλουν κυρίως παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας. Η κλινική εικόνα είναι τυπική, με χαρακτηριστικές στρογγυλές λεπιδώδεις πλάκες διαμέτρου 2-4εκ., των οποίων η επιφάνεια καλύπτεται από τρίχες σχεδόν όλες κομμένες 2- 3χιλ. πάνω από την έκφυσή τους. Υπεύθυνα δερματόφυτα είναι τα M. canis, M. audouinii, M. ferrugineum.
• Τριχοφυτίες Οφείλονται σε ανθρωπόφιλα δερματόφυτα. Προσβάλλουν παιδιά, αλλά και ενήλικες, κυρίως γυναίκες. Η συνήθης κλινική εικόνα περιλαμβάνει πολλαπλές μικρές, διάσπαρτες, ανώμαλες, λεπιδώδεις πλάκες που συρρέουν και σχηματίζουν μεγαλύτερες συχνά ερυθηματώδεις. Οι τρίχες είναι κομμένες στο σημείο έκφυσής τους (black dots). Χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η παρουσία υγιών τριχών μεταξύ των προσβεβλημένων. Υπεύθυνα δερματόφυτα: T. violaceum, T. tonsurans, T. Soudanense.
• Άχορας Οφείλεται στον ανθρωπόφιλο μύκητα T. schoenleinii. Προσβάλλει όλες τις ηλικίες, αρχίζοντας από την παιδική. Η κλινική εικόνα είναι χαρακτηριστική με μεγάλες ακανόνιστες ουλωτικές πλάκες, στην περιφέρεια των οποίων υπάρχουν κυπελλοειδείς εμβαθύνσεις καλυπτόμενες από εφελκίδες κίτρινου χρώματος (αχορικά σκυφία) με δυσάρεστη οσμή. Τρίχες κανονικού μεγέθους, αλαμπείς, αποχρωματισμένες, που αποχωρίζονται εύκολα.
Εικ. 1. Πάνω. Υφές (κυλινδρικοί κυτταρικοί μυκητιακοί σχηματισμοί) των δερματοφύτων όπως φαίνονται σε μικροσκόπιο (αρχική μεγέθυνση x400). Μερικές υφές της εικόνας έχουν επιπροσθέτως χαρακτηριστικό σχήμα χτένας. Κάτω. Οπή που έχει διανοιχτεί σε μία τρίχα από ένα (κερατινόφιλο) δερματόφυτο.
Γενικά
Αναφέρεται συνήθως μαζί με τα δερματόφυτα, αλλά επειδή αναπτύσσει υφές παρουσία κυττάρων κερατίνης στιβάδας του δέρματος και από βλαστομύκητας μετατρέπεται σε υφομύκητα, μπορεί να θεωρηθεί δίμορφος μύκητας. Eιδικά το Pityrosporum αναπτύσσει υφές παρουσία κυττάρων κερατίνης στιβάδας του δέρματος και από βλαστομύκητας μετατρέπεται σε υφομύκητα.
Καλλιέργεια
Δύσκολη, σε ειδικά υλικά που περιέχουν έλαιο κ.α.
Μικροσκοπική εικόνα
Σε άμεσα παρασκευάσματα δέρματος ή και από καλλιέργεια, διακρίνονται κοντές λεπτές υφές και αθροίσματα σφαιρικών βλαστοκυττάρων (εικόνα σαν «μακαρόνια με κιμά»)
Διαγνωστικές μέθοδοι
Μικροσκοπική μελέτη δερματικών ξεσμάτων και καλλιέργεια.
Παθογόνος δράση
Στο δέρμα αναπτύσσει αληθείς υφές και προκαλεί την ποικιλόχρουν πιτυρίαση.
ΔΕΡΜΑΤΟΦΥΤΙΑΣΕΙΣ
Ως αιτιολογικοί παράγοντες μυκητιάσεων έχουν ενοχοποιηθεί τα είδη που ανήκουν στις ανάμορφες μορφές των γενών Ερίdermορhγtοn, Mίcrοsροrum και Τπchορhγtσn.
Κυριότερα είναι τα Microsporum spp (M.canis, M.audouini, M.gypseum κ.α.), Trichophyton spp (T.mentagrophytes, T.rubrum, T.violaceum, T.tonsurans, T.schoenleinii, T.verrucosum κ.α.) και Epidermophyton floccosum
Παθογένεια
Τα δερματόφυτα δεν επιβιώνουν στον ορό του αίματος. Οι βλάβες που προκαλούν στον κεράτινο ιστό οφείλονται κυρίως σε μια χυμοθρυψίνη η οποια είναι δραστική σε όξινο ρΗ και μπορεί να πέψει τα κερατινοκύτταρα σε συνδυασμό με ουδέτερες και όξινες πρωτεάσες που εκκρίνει το κάθε δερματόφυτο σε κάθε ανατομικό σημείο που προσβάλλει (δέρμα, νύχια, τρίχες).
Οικολογία - Επιδπμιολογία
Οι δερματοφυτιάσεις αποτελούν τις συχνότερες λοιμώξεις και έχει υπολογιστεί ότι τουλάχιστον το 10-15% του παγκόσμιου πληθυσμού προσβάλλεται από αυτές.
Μερικές
έχουν παγκόσμια, κοσμοπολίτικη κατανομή, ενώ άλλες είναι περιορισμένης
γεωγραφικής κατανομής. Οι μετακινήσεις των πληθυσμών όμως καθιστούν
σχεδόν όλες τις δερματοφυτιάσεις υπαρκτές σε οποιαδήποτε ήπειρο.
Τα δερματόφυτα διαχωρίζονται σε ανθρωπόφιλα, ζωόφιλα και γεώφιλα.
Οι ονυχομυκητιάσεις μεταδίδονται τόσο από άνθρωπο σε άνθρωπο (ανθρωπόφιλα δερματόφυτα) όσο και από το χώμα ή τα κατοικίδια ζώα. Αξιοσημείωτη είναι η αντοχή των αρθροκονιδίων των δερματοφύτων στο περιβάλλον, όπου όταν δεν γίνει απολύμανση - χλωρίωση των χώρων - παραμένουν μολυσματικά επί 5 χρόνια.
Παθογένεια
Οι μύκητες που προκαλούν δερματοφυτιάσεις είναι κερατινόφιλοι και προκαλούν κυκλικές δερματικές αλλοιώσεις (Τinea). Η κλινική εικόνα των δερματοφυτιάσεων οφείλεται τόσο στην καταστροφή της κερατίνης στιβάδας από τον ίδιο το μύκητα, όσο και στην φλεγμονώδη αντίδραση του ξενιστή.
Τα δερματόφυτα ανάλογα με τον τρόπο που προσβάλλουν την τρίχα χωριζονται σε εξώτριχα και ενδότριχα. Ως εξώτριχη λοίμωξη οριζεται αυτή, κατά την οποία το δερματόφυτο δεν προσβάλλει το εσωτερικό της ατράκτου της τρίχας. Οι υφές κατατέμνονται σε αρθροκονίδια, τα οποία καταστρέφουν την επιδερμίδα. Ως ενδότριχη λοίμωξη οριζεται αυτή, κατά την οποία το δερματόφυτο προσβάλλει το εσωτερικό τnς ατράκτου της τρίχας, χωρίς να καταστρέφει την επιδερμίδα και τα αρθροκονίδια ανευρίσκονται εντός της ατράκτου της τρίχας.
Παθογόνος δράση
Κυριότερες νόσοι
- Δερματοφυτιάσεις του τριχωτού της κεφαλής (Tinea caρίtίs)
- Δερματοφυτίαση του προσώπου (Tinea facialis) και του γενίου (Tinea barbae)
- Δερματοφυτίαση του σώματος (Tinea cοrροrίs)
- Δερματοφυτίαση των μηρογεννητικών mυχών (Tinea crυris)
- Δερματοφυτίαση των ποδών και των χειρών (Tinea pedίs και Tinea manuum)
- Η δερματοφυτίαση των ποδών (χαρακτηρίζεται από ερύθημα, καθώς και από χρόνιες και διάχυτες αλλοιώσεις ή εξελκώσεις του δέρματος στα μεσοδακτύλια διαστήματα)
- Η δερματοφυτίαση των χειρών
- Ονυχομυκητίαση και μυκητίαση της οvυχικής πλόκας (Tinea unguium). Οι αλλοιώσεις που παρατηρούνται χαρακτηρίζονται συνήθως από έντονη περιονυχία, έπαρση ή αποκόλληση της ονυχικής πλάκας, ενώ η ονυχική πλάκα είναι εύθραυστη.
Διάγνωση
Ταχεία διάγvωση δερματομυκητιάσεων
Το τριχωτό της κεφαλής εξετάζεται με λάμπα υπεριώδους φωτός (λυχνία Wοοd). Φθορισμός των τριχών υποδηλώνει λοίμωξη από δερματόφυτο, ενώ το αρνητικό αποτέλεσμα δεν υποδηλώνει την απουσία δερματοφύτου επειδή μερικά δερματόφυτα δεν φθορίζουν.
Τα λέπια δέρματος ή τα ρινίσματα ονύχων ή οι πάσχουσες τρίχες τοποθετούνται σε αντικειμενοφόρο πλάκα με μία ή δύο σταγόνες 10-20% ΚΟΗ. Η πλάκα θερμαίνεται ελαφρώς πάνω από τη λυχνία Βunseη και προστίθεται μία σταγόνα διαλύματος λακτοφαινόλης με κυανούν του βάμβακος. Το παρασκεύασμα καλύπτεται με καλυπτρίδα και η μικροσκόπηση με ξηρό αντικειμενικό φακό αποκαλύπτει την παρουσία, ή την απουσία υφών στα λέπια δέρματος ή στα ρινίσματα ονύχων.Ειδικά στις τρίχες, ανάλογα με το είδος, τα δερματόφυτα αναπτύσσονται σαν ενδότριχα, σαν εξώτριχα ή και μέσα και έξω από την τρίχα.
Καλλιέργεια
Βραδεία ανάπτυξη, σε 8 ημέρες ως 4 εβδομάδες, σε 25οC. Προτιμώνται τα υλικά με ακτιδιόνη, για να αναστέλλονται οι μη παθογόνοι για το δέρμα υφομύκητες. Σχηματίζουν χνοώδεις αποικίες λευκές, κιτρινωπές ως φαιές, ανάλογα με το είδος. Μπορεί να παράγουν χρωστικές.
Μικροσκοπική εικόνα
· Χαρακτηριστικά τα δερματόφυτα σχηματίζουν αλευριοσπόρια.
· Αυτά είναι μεγάλα (μακρο-) ή μικρά (μικροαλευριοσπόρια).
· Στα Microsporum spp. επικρατούν τα μακροαλευριοσπόρια, στα Trichophyton spp . επικρατούν τα μικροαλευριοσπόρια ενώ το Epidermophyton έχει μόνο μακροαλευριοσπόρια.
· Βοηθούν στη διάγνωση μορφολογικά χαρακτηριστικά, όπως σπειροειδείς υφές, χλαμυδοσπόρια, υφές σαν «πολυέλαιοι» κ.α.
Πρόληψη
Είναι γνωστό ότι τα δερματόφυτα μετα δίδονται στον άνθρωπο από το περιβάλλον, (χώροι κολυμβητικών δεξαμενών, γυμναστήρια κλπ) όπου ο άνθρωπος κυκλοφορεί με γυμνά πόδια. Προδιαθεσικοί παράγοντες για δερματοφυτιάσεις είναι επίσης η επαφή με κατοικίδια ζώα και με ζώα κτηνοτροφικής σημασίας, τα στενά εσώρουχα και παπούτσια. Σημαντικός παράγοντας για τον έλεγχο των δερματοφυτιάσεων είναι η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία των λοιμώξεων των ζώων, καθώς και η τήρηση των κανόνων υγιεινής.
Pityrosporum ovale ή Malassezia furfur (προκαλεί ποικιλόχρου πιτυρίαση)
Βλαστομύκητες
ΚΑΝΤΙΝTΙΑΣΕΙΣ
Βλαστομύκητες που σχηματίζουν ψευδοϋφές
Candida spp.
Γενικά
Ο όρος καντιτίαση γαστρεντερικής οδού και του γεννητικού συστήματος της γυναίκας.
Αντιγονική δομή
Αντιδράσεις συγκολλήσεως με προσροφημένους ορούς έδειξαν ότι τα στελέχη της Candida διαιρούνται σε δύο ορολογικές ομάδες, τις Α και Β.
Παθογόνος δράση
Η Candida είναι δυνατόν να μεταφερθεί με την κυκλοφορία του αίματος σε πολλά όργανα του σώματος. Διασπορά και σηψαιμία συμβαίνει σε βαριά ανοσοκαταστολή, όπως επί θεραπείας με κυτταροστατικά σε ασθενείς με λέμφωμα και ΑID5.
Στοματίτιδα - Οισοφαγίτιδα
Αναπτύσσεται συχνά στους πάσχοντες από ΗΙν - λοίμωξη, στα παιδιά και στα άτομα που δέχονται θεραπεία για κακοήθη νόσο.
Πνεύμονες και άλλα όργανα
Οι Candida μπορεί να εγκατασταθούν στους πνεύμονες, στους νεφρούς, στις μήνιγγες, στο ενδοκάρδιο. Παρουσία Candida στα ούρα, μερικές φορές, ακολουθεί καθετηριασμό της ουροδόχου κύστης. Προσβολή του ήπατος και του σπλήνα εμφανίζεται στους λευχαιμικούς ασθενείς. Προσβολή των οστών και αρθρώσεων ακολουθεί αιματογενής διασπορά, n οποία μπορεί να προσβάλει και τους οφθαλμούς προκαλώντας ενδοφθαλμίτιδα.
Άλλα σύνδρομα με προσβολή δέρματος και βλεννογόνων είναι:
Καντιντιασική χειλίτις, αιδοιοκολπίτιδα, βαλανοποσθίτιδα, επιπολής δερματική καντιντίαση, καντιντιασική παρονυχία κοι ονυχομυκητίαση, βρεφική καντιντίαση μηρογεννητικών πτυχών, χρόνια καντιντίαση βλεννογόνων δέρματος.
Καλλιέργεια
Όλα τα δείγματα καλλιεργούνται σε ειδικά θρεπτικά υλικά όπως το άγαρ Sabοuraud.Η επώαση των καλλιεργειών γίνεται σε θερμοκρασία δωματίου και στους 37o C.
Σε Sabouraud άγαρ σχηματίζουν λευκές ή κιτρινωπές κρεμώδεις αποικίες. Μπορεί σε ορισμένα είδη οι αποικίες να σχηματίζουν ανώμαλη επιφάνεια ή βλεννώδη. Αναπτύσσονται σε 1-5 ημέρες. Αναπτύσσονται και σε πολλά άλλα κοινά θρεπτικά υλικά και ζωμούς.
Οι αποικίες αποτελούνται από βλαστοκύτταρα με ή χωρίς εκβλαστήσεις και ψευδομυκητύλια με παραγωγή βλαστοκυττάρων στα σημεία συνενώσεως των κυττάρων.
Tαυτοποίηση των ειδών
Η ταυτοποίηση των ειδών γίνεται με έλεγχο ζύμωσης των σακχάρων και παραγωγή οξέως και αερίου και το αυξανόγραμμα.
Μικροσκοπική εικόνα από υλικό καλλιέργειας
- Tα βλαστοκύτταρα είναι ωοειδή ή στρογγυλά και φέρουν εκβλαστήσεις.
- Ειδικά η C.albicans σε Corn meal άγαρ ή στο θρεπτικό υλικό ΡCΒ (πατάτας καρώτου - χολής) σχηματίζει ψευδομυκητύλιο και τελικά χλαμυδοσπόρια.
- Αν επωαστεί επί 2 (μέγιστο 3) ώρες σε σωληνάριο με ορό αίματος σε 37οC σχηματίζει μακρές σωληνοειδείς εκβλαστήσεις, πάχους 1/3 του κυττάρου και μήκους 2 - 4 φορές του μήκους του κυττάρου (δοκιμασία germ tube).
- Σε Corn meal άγαρ κ.α. ειδικά υλικά οι βλαστομύκητες σχηματίζουν χαρακτηριστικές ψευδοϋφές και μορφολογικά χαρακτηριστικά που βοηθούν στη διάκριση μεταξύ των ειδών.
- Μικροσκοπική εξέταση κλινικών δειγμάτων
- Θα πρέπει να εξεταστούν χρωματισμένα με χρώση Gram παρασκευάσματα από τα κλινικά δείγματα, για να καταδειχθούν οι διάφορες μορφές (ζυμομύκητας, βλαστοσπόρια, ψευδομυκητύλια).
Τα ξέσματα δέρματος και νυχιών θα εξεταστούν μετά την προσθήκη ΚΟΗ 2030% και ήπια θέρμανση.
Διαγνωστικές μέθοδοι λοιμώξεων
Η εργαστηριακή διάγνωση θα γίνει με κατάδειξη των ποικίλων μορφών του μύκητα σε μικροσκοπική εξέταση και καλλιέργεια υλικού από τη βλάβη.
Ορολογικές εξετάσεις
Χρησιμοποιούνται μέθοδοι ανίχνευσης αντισωμάτων στο αίμα ή του αντιγόνου των μυκήτων καθώς και μοριακές μέθοδοι απευθείας ανίχνευσης μυκήτων σε κλινικά δείγματα.
ΥΦΟΜΥΚΗΤΕΣ
ΚΑΤΩΤΕΡΟΙ ΜΥΚΗΤΕΣ Η ΦΥΚΟΜΥΚΗΤΕΣ
Υφομύκητες χωρίς διαφράγματα στις υφές (Ζυγομύκητες)
ΜΟΥΚΟΡΜΥΚΩΣΗ (ΖΥΓΟΜΥΚΩΣΗ)
Παθογόνος δράση
Βαριές λοιμώξεις σε ανοσοκατασταλμένους, διαβητικούς, πάσχοντες από κακοήθη νοσήματα κ.α. ασθενείς (μουκορμυκητιάσεις). Οι εν τω βάθει λοιμώξεις (πνευμόνων, ΚΝΣ κ.α.) μπορεί να είναι θανατηφόρες, καθώς ο μύκητας επεκτείνεται ταχύτατα, διαβρώνοντας τους παρακείμενους ιστούς και δύσκολα ανταποκρίνεται σε θεραπεία. Προσβάλλει επίσης το αυτί, τους βλεννογόνους (ρινικούς κ.α.), τα οστά κ.α.
Μικροσκοπική εικόνα
Στο γενικό μέρος περί μυκήτων, αναφέρθηκαν ήδη τα γενικά χαρακτηριστικά των ζυγομυκήτων (βλ. και χαρακτηριστικές εικόνες). Οι μουκορμύκητες διακρίνονται από τις άλλες μούχλες π.χ. ασπέργιλλο, από τις χαρακτηριστικές υφές, οι οποίες έχουν μεγαλύτερο πλάτος, συνήθως παχύτερο τοίχωμα, δεν φέρουν διαφράγματα και είναι κοινοκυττάριες.
Η κατάδειξη της παρουσίας των μυκήτων αυτών σε παρασκευάσματα κλινικών δειγμάτων και σε τομές ιστών από τις νεκρωτικές αλλοιώσεις, είναι περισσότερο σημαντική από την απομόνωση στην καλλιέργεια.
Καλλιέργεια
Λευκές χνοώδεις αποικίες που αναπτύσσονται ταχύτατα.
Γενικά
Ο όρος μουκορμύκωση αναφέρεται στις λοιμώξεις που προκαλούνται από τους σαπροφυτικούς μύκητες της τάξης των Mucorales. Συχνότερα είναι τα Rhizopus, Mucor και Absidia. Είναι ζυγομύκητες.
Οι μύκητες αυτοί είναι ευρέως διαδεδομένοι, θερμοανθεκτικοί και μπορούν να απομονωθούν σε μεγόλους αριθμούς από το έδαφος ή τις οργανικές ουσίες σε σήψη, όπως φρούτα και ψωμί. Οι σπόροι τους βρίσκονται συχνά στον αέρα. Οι περισσότερες λοιμώξεις ακολουθούν εισπνοή των σπόρων και συνήθως οι αρχικές θέσεις εντόπισης της λοίμωξης είναι οι πνεύμονες και οι παραρινι κές κοιλότητες. Λιγότερο συχνά η λοίμωξη μπορεί να ακολουθήσει πρόσληψη τροφής ή τραυματισμό του δέρματος.
Σημαντικοί παράγοντες κινδύνου που προδιαθέτουν στη λοίμωξη είναι ο αρρύθμιστος σακχαρώδης διαβήτης, (ιδιαίτερα όταν υπάρχει οξέωση) άλλες μορφές μεταβολικής οξέωσπς, εκτεταμένα εγκαύματα και κακοήθη αιματολογικά νοσήματα (λεμφώματα, λευχαιμίες), περιτοναί.κή κάθαρση, άλλα χρόνια νοσήματα και μακροχρόνια θεραπεία με κορτικοειδή και κυτταροστατικά φάρμακα.
Διάγνωση
Η έγκαιρη διάγνωση είναι ουσιαστική για την έγκαιρη θεραπεία της τόσο επιθετικής λοίμωξης από τα είδη αυτά.
ΑΣΠΕΡΓΙΛΛΟΙ
Υφομύκητες με διαφράγματα στις υφές
Διάγνωση
Η εργαστηριακή διάγνωση θα βασιστεί στη μικροσκοπική εξέταση παρασκευασμάτων των κλινικών δειγμάτων του ασθενούς, στην καλλιέργεια και στην εξέταση χρωματισμένων τομών ιστού.
Μικροσκοπική εξέταση Η μικροσκοπική εξέταση παρασκευασμάτων πτυέλων βοηθάει στη διάγνωση καθώς και η μικροσκοπική εξέταση τομών ιστών.
Καλλιέργεια
Η οριστική διάγνωση της ασπεργίλλωσης θα γίνει με την απομόνωση του μύκητα σε καλλιέργεια σε θρεπτικό υλικό Sabοuraud με χλωραμφενικόλη χωρίς κυκλοεξιμίδη και επωάζονται στους 30° - 37° C. Οι αποικίες αρχίζουν να εμφανίζονται συνήθως μετά 72 ώρες. Συνήθως μετά 1-2 εβδομάδες έχουν τη χαρακτηριστική εμφάνιση (χρώμα, σύσταση, κλπ).
Χνοώδεις αποικίες λευκές, πράσινες ως μαύρες ανάλογα με το είδος του ασπεργίλλου.
Στο μικροσκόπιο φαίνονται οι κεφαλές του ασπεργίλλου με τους χαρακτηριστικούς σπόρους στο άκρο της ειδικής υφής, του κονιδιοφόρου.
Η ανίχνευση αντιγόνου του μύκητα στο αίμα και τα άλλα υγρά προσφέρει έναν εναλλακτικό τρόπο διάγνωσης.
ΑΣΠΕΡΓΙΛΛΩΣΗ
Ο όρος ασπεργίλλωση, αναφέρεται σε ομάδα μυκητιακών λοιμώξεων που προκαλούνται από μυκηλιακούς μύκητες, που ανήκουν στο γένος των ασπεργίλλων. Η πιο σοβαρή μορφή της λοίμωξης είναι η μεγάλη ανάπτυξη των μυκήτων αυτών ή πιο ειδικά του ΑspergiΙΙus fumigatus στους πνεύμονες και στη συνέχεια η εξάπλωση του μύκητα και σε άλλα όργανα.
0ι περισσότερες λοιμώξεις προκαλούνται από τον ΑspergίΙΙus fumίgatus, αλλά ενοχοποιούνται και τα άλλα είδη όπως, Α.flavus, Α. nidulans, Α. niger και Α. terreus.
Οι μύκητες αυτοί είναι ευρέως διαδεδομένοι στο περιβάλλον. Βρίσκονται στο έδαφος, στη σκόνη και κυρίως σε οργανικές ύλες σε αποσύνθεση. Οι σπόροι τους βρίοκονται στον αέρα.
Μετάδοση
Οι περισσότερες λοιμώξεις ακολουθούν εισπνοή των σπόρων από τον αέρα και αναπτύσσονται στους πνεύμονες και οτους παραρινικούς κόλπους. Σπανιότερα μπορεί να συμβεί λοίμωξη μετά τραυματισμό και ενοφθαλμισμό των σπόρων στον κερατοειδή χιτώνα του οφθαλμού, σε επιφάνειες εγκαυμάτων ή στο έξω ους.
Eπιδnμίες ασπεργίλλωσης συμβαίνουν στα νοσοκομεία, ή κατά την εκτέλεση οικοδομικών δραστηριοτήτων ή κοντά σε νοσηλευτικές μονάδες, όπου νοσηλεύονται ουδετεροπενικοί ασθενείς. Μολύνεται ο αέρας με τους σπόρους των μυκήτων που βρΙοκονται είτε μέσα στο θάλαμο είτε σε γειτονικούς χώρους και μπορούν να μεταφέρονται και με τα συστήματα κλιματισμού.
Παθογένεια - Παθογόνος δράση
Προκαλούν λοιμώξεις σε ανοσοκατασταλμένους, διαβητικούς, πάσχοντες από κακοήθη νοσήματα κ.α. ασθενείς. Κυριότερες είναι η πνευμονική ασπεργίλλωση (από A.fumigatus συνήθως), το βρογχικό ασπεργίλλωμα, η ωτίτιδα (από A.niger συνήθως) κ.α. Επιμολύνουν επίσης τραύματα, εγκαύματα αλλά και τα υλικά του εργαστηρίου, επειδή κονίδια ασπεργίλλων αιωρούνται στον αέρα.
Άλλες μορφές λοίμωξης είναι η αλλεργική βρογχοπνευμονική ασπεργίλλωση, η παραρινοκολπίτιδα, εντόπιση στον εγκέφαλο, στον οφθαλμό, στο ενδοκάρδιο μετά εγχειρήσεις ανοικτής καρδιάς, οστεομυελίτιδα, δερματικές εκδηλώσεις κ.α.
Σαπροφυτικοί μύκητες
ΕΥΚΑΙΡΙΑΚΕΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΑ ΕΙΔΗ ΜΥΚΗΤΩΝ
Άλλοι υφομύκητες με διαφράγματα
Προκαλούν ευκαιριακές λοιμώξεις, επιμολύνουν τραύματα, εγκαύματα κλπ. καθώς και υλικά καλλιεργειών. Είναι επίσης αίτια μυκητιάσεων ανάλογα με τους χρωμομύκητες. Συνεχώς αυξάνεται ο κατάλογος σαπροφυτικών μυκήτων που προκαλούν λοιμώξεις σε άτομα με ειδικούς προδιαθεσικούς παράγοντες.
Άλλοι ευκαιριακοί υαλοϋφομύκητες ανήκουν στο γένος Αcremοnium (CephaΙοspοrium), ΡaeciΙοmγces, ScopuΙariopsis κ.ά.
Αίτιο ασυνήθων ευκαιριακών λοιμώξεων αποτελεί ο ζυμομύκητας Τrichosporon beigeli, που προκαλεί διάχυτη λοίμωξη που μοιάζει με τη λοίμωξη από την Candίda σε ασθενείς με λευχαιμία, πολλαπλούν μυέλωμα, λέμφωμα, απλαστική αναιμία, σε μεταμοσχευθέντες και ασθενείς με ΑIDS.
ΠΕΝΙΣΙΛΛΙΑ (Penicillium)
Γενικά
Είναι σαπροφυτικά συνήθως, αλλά δυνητικώς παθογόνα.
Καλλιέργεια
Χνοώδεις αποικίες λευκές και αργότερα φαιοπράσινες. Γρήορη συνήθως ανάπτυξη.
Μικροσκοπική εικόνα
Με κονίδια σε μορφώματα σαν «σκούπα ή χρωστήρας»
Παθογόνος δράση
Προκαλούν λοιμώξεις σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Επιμολύνουν τραύματα, εγκαύματα και τα θρεπτικά υλικά του εργαστηρίου. Έχει αναφερθεί ενδοκαρδίτιδα και ενδοφθαλμίτιδα μετά τραυματισμό.
Χρησιμότητα των μυκήτων
Ζυμομύκητες ή ζύμες
Αλκοολική
ζύμωση με
ζυμομύκητες
(παραγωγή
κρασιού)
Παραγωγή
μικροβιακής
βιομάζας
(κύτταρα ζύμης
S.cerevisiae)
Ζύμες του γένους Kluyveromyces:
χρησιμοποιούνται σε ζυμώσεις
Κύτταρα Kluyveromyces lactis (μεταβολίζουν την λακτόζη, το σάκχαρο του γάλακτος). Χρησιμοποιούνται για την μείωση της λακτόζης στο γάλα και ως πηγή ενζύμων όπως οι λακτάσες
Ζύμες του γένους Kluyveromyces:
χρησιμοποιούνται σε ζυμώσεις
Kluyveromyces marxianus
(ζυμώνει την λακτόζη και
παράγει αιθανόλη)
Πολύ υφομύκητες παράγουν αντιβιοτικά (π.χ. πενικιλλίνη που παράγεται από το γένος Penicillium
Ανεπιθύμητες δράσεις
Εκτός από τους ωφέλιμους ζυμομύκητες
που χρησιμοποιούνται στις ζυμώσεις,
υπάρχουν και αλλοιωγόνοι (μπορεί να
προκαλέσουν αλλοιώσεις σε τρόφιμα όπως
ίζημα, βλέννα, αποχρωματισμούς, οσμές)
Μικροσκοπικοί μονοκύτταροι μύκητες
>1500 είδη έχουν χαρακτηριστεί
Ανήκουν κυρίως στο φύλο των Ασκομυκήτων ή Βασιδιομυκήτων
Χρησιμοποιούνται για την παραγωγή άρτου, οίνου, μπύρας από τους αρχαίους χρόνους
Βρίσκονται σχεδόν παντού (έδαφος, νερό, ζώα, φυτά) και κυρίως σε σακχαρώδη υποστρώματα όπως νέκταρ λουλουδιών και φρούτα.
Οι μύκητες επηρεάζουν καθοριστικά την ανακύκλωση τροφών, τις οικολογικές αλληλοεπιδράσεις και την ανθρώπινη ευημερία.
Αποικοδομητές νεκρής οργανικής ύλης
(σαπρόφυτα) συντελούν στην ανακύκλωση
τροφών
Συμβιώτες (συμβιώνουν με διάφορους
οργανισμούς, πχ λειχήνες)
Ωφέλιμες δράσεις ζυμών/μυκήτων
Οι ζύμες συμμετέχουν στην αλκοολική ζύμωση (παραγωγή διοξειδίου άνθρακα και αιθανόλης)
Είναι χαρακτηρισμένη ως GRAS Generally Regarded as Safe Θεωρείται ασφαλής για χρήση σε προϊόντα για ανθρώπινη κατανάλωση
Οι μύκητες έχουν πολύ πλούσιο ενζυμικό σύστημα. Παράγουν χρήσιμες ενώσεις ως "βιολογικά εργοστάσια".
ένζυμα (πχ πρωτεολυτικά που διασπούν πρωτείνες, λιπολυτικά που διασπούν λίπη, κα)
οργανικά οξέα
πρωτείνες
αντιβιοτικά (πχ πενικιλλίνη) (η ανακάλυψη και η εφαρμογή αντιβιοτικών από το 2ο παγκόσμιο και μετά έσωσε εκατομμύρια ανθρώπους. Η μεγάλη όμως χρήση αντιβιοτικών πλέον έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη πολύ ανθεκτικών βακτηρίων και στην ανάγκη για την δημιουργία ακόμη πιο ισχυρών αντιβιοτικών)
πολυσακχαρίτες
Βιταμίνες
Αρωματικές ενώσεις
Πολυκύτταροι μύκητες: μανιτάρια
Τα μανιτάρια είναι
βρώσιμοι μύκητες
(μερικά είδη μανιταριών
όμως είναι τοξικά ή έχουν
παραισθησιογόνες ουσίες)
